Zarząd Krajowej Izby Gospodarki Odpadami spotkał się z Jackiem Ozdobą, nowo powołanym sekretarzem stanu, odpowiedzialnym w Ministerstwie Klimatu za kwestie gospodarki odpadami. O czym rozmawialiśmy i o co postulowaliśmy?

Spotkanie, które odbyło się 21 lutego br. w siedzibie Miejskiego Przedsiębiorstwa Oczyszczania w Krakowie, miało na celu przede wszystkim przybliżenie nowemu przedstawicielowi ministerstwa zagadnień nurtujących branżę w czasie ostatnich zmian prawnych, a wyrażone przez ministra zaniepokojenie ostatnią falą podwyżek opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi pobieranych od mieszkańców stało się dla nas doskonałą okazją do przekazania zgłaszanych i wypracowanych przez członków naszej Izby propozycji rozwiązań prawnych i systemowych, których wdrożenie niewątpliwie wpłynie na zmniejszenie kosztów działalności przedsiębiorstw w gospodarce odpadami i w dalszej perspektywie ? na stabilizację opłat.

Propozycje systemowe

Zarząd KIGO w imieniu członków Izby przedstawił ministrowi szeroki wachlarz propozycji. Przede wszystkim, zgodnie z naszym poprzednimi wystąpieniami do władz, poprosiliśmy o jak najszybsze opracowanie skutecznego modelu rozszerzonej odpowiedzialności producentów (ROP), obejmującego finansowanie kosztów odbioru i zagospodarowania odpadów oraz budowę instalacji recyklingu, gwarantujących systematyczny odbiór od przedsiębiorców odpadów powstałych z przetworzenia odpadów komunalnych i pochodzących z selektywnej zbiórki. Zaproponowaliśmy także wprowadzenie katalogu opakowań, które powinny być poddawane recyklingowi, oraz wdrożenie obowiązku produkcji opakowań z wykorzystaniem materiałów z recyklingu. Ten obowiązek powinien zakładać coroczne zwiększenie produkcji opakowań z materiałów po recyklingu.

Kolejny bardzo ważny apel dotyczył jak najszybszego stworzenia stabilnych warunków prawnych i organizacyjnych dla wykorzystania frakcji palnej odpadów w systemach energetycznych, cieplnych oraz w przemyśle energochłonnym.

Podkreślając fakt, że nasz kraj posiada optymalną infrastrukturę do wdrożenia takiego rozwiązania, zaznaczyliśmy jego znaczenie dla osiągnięcia celu, jakim jest obniżenie kosztów zagospodarowania odpadów i wytworzenia energii. Koncepcja odzysku energetycznego odpadów mogłaby być realizowana na przykład w formie klastrów energetycznych, których formuła jest na tyle elastyczna, że w wielu miejscach Polski można by zbudować zindywidualizowane modele biznesowe odpowiadające potrzebom lokalnych społeczności. Z naszej wiedzy wynika, że wiele gmin oraz działających na ich terenie podmiotów jest zainteresowanych wprowadzeniem takiego rozwiązania w celu zmniejszenia opłat za gospodarowanie odpadami oraz zmniejszenia kosztów produkcji energii na swoim terenie. Mając na uwadze powyższe wnieśliśmy o zastosowanie procedury, w której wykreślone podczas ostatniej aktualizacji wojewódzkich planów gospodarki odpadami projekty spalarniowe mogłyby zostać zrealizowane. Zwróciliśmy się także do Ministra z prośbą o umożliwienie zaliczenia do odnawialnych źródeł energii także energii uzyskanej  z odpadów, oraz biomasy zawartej w odpadach oraz w rdf/srf.

Propozycje działań doraźnych

Dyskusja podczas spotkania w Krakowie zaowocowała także wieloma wnioskami, które należałoby wdrożyć w życie, aby jak najszybciej rozwiązać palące problemy branży. Przede wszystkim zaapelowaliśmy do wiceministra o przedłużenie możliwości magazynowania odpadów lub dopuszczenie możliwości składowania frakcji kalorycznej odpadów (np. do 11 MJ/kg), na okres od trzech do pięciu lat, do czasu wybudowania potrzebnych instalacji recyklingu, spalania i współspalania odpadów komunalnych.

Należy także pilnie zwiększyć moce przerobowe obecnie działających instalacji termicznego przekształcania odpadów. Z naszego rozeznania wynika, że istnieje taka możliwość prawie we wszystkich ITPOK-ach. Dodatkowo można rozważyć możliwość zawarcia ? na szczeblu rządowym bądź izbowym ? porozumienia, którego celem byłby eksport odpadów do krajów, w których istnieją nadmiarowe moce przerobowe spalania odpadów (np. do Szwecji czy Niemiec). W tym celu należałoby skrócić procedury notyfikacji na wywóz odpadów do unieszkodliwienia lub termicznego przekształcenia do krajów Unii Europejskiej z okresu trzech miesięcy do jednego miesiąca.

W związku z problemami ze zbytem surowców wtórnych (zniesienie regionalizacji w gospodarce odpadami w wielu przedsiębiorstwach spowodowało, że nie są składane oferty na odbiór odpadów o kodach: 19 12 12, 15 01 06 i 20 03 07) zaproponowaliśmy także czasowe uproszczenie procedur Prawa zamówień publicznych, np. poprzez wprowadzenie formuły zamówień sektorowych.

Propozycje porządkujące gminne systemy

Izba zaproponowała ministrowi Ozdobie powrót do rozwiązania, w którym gmina miała możliwość podjęcia uchwały o objęciu nieruchomości niezamieszkałych gminnym systemem odbioru i zagospodarowania odpadów komunalnych. Jak pokazała praktyka, dobrowolne przystępowanie właścicieli nieruchomości niezamieszkałych do systemów gminnych spowodowało niestabilność systemów gminnych i utratę kontroli gminy nad strumieniem odpadów. Pojawiły się także sytuacje, w których odpady z nieruchomości niezamieszkałych migrowały do nieruchomości zamieszkałych.

Nie zabrakło także wniosku o podwyższenie wysokości maksymalnych stawek opłat, o których mowa w art. 6k ust. 2a ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, w przypadku nieruchomości, na której nie zamieszkują mieszkańcy, a powstają odpady komunalne ? do czterokrotności obecnie obowiązującej stawki. Wobec rosnących kosztów transportu i zagospodarowania odpadów komunalnych pozostawienie ich na wskazanym w ustawie poziomie uniemożliwia gminom ustalenie opłat w wysokości pozwalającej na pełne pokrycie kosztów systemów gospodarowania odpadami komunalnymi (GOK). Ograniczanie w ten sposób opłat powoduje niezbilansowanie pod względem finansowym systemów GOK i pokrywanie kosztów z innych źródeł, co jest zaprzeczeniem zasady ?zanieczyszczający płaci?.

Mając na uwadze konieczność osiągnięcia przez gminy poziomu recyklingu w wysokości 50% całkowitego strumienia odpadów komunalnych, zawnioskowaliśmy o zachowanie dotychczasowego sposobu obliczania poziomów recyklingu i odzysku odpadów co najmniej do 2025 r. Wprowadzenie na poziomie ogólnokrajowym proponowanego obecnie przez ministerstwo sposobu wymaga dokładnych analiz i konsultacji branżowych. Zdaniem Izby, nowa metoda utrudnia osiągnięcie wymaganych prawem poziomów, a przede wszystkim wymaga przygotowania kraju pod względem infrastrukturalnym. Zabezpieczenie odpowiedniej liczby instalacji prowadzących recykling odpadów surowcowych oraz bioodpadów to kolejny dodatkowy element kosztowy w gospodarce odpadami.

Ograniczenie dalszych obciążeń finansowych

Izba zaapelowała przede wszystkim o zachowanie możliwości zastosowania odpadów o kodzie 19 05 03 do rekultywacji składowisk odpadów. W obecnych rozwiązaniach odpad ten może być przekazywany jedynie do deponowania na składowiskach odpadów, co znacząco wpłynie na zwiększenie kosztów w gminnych systemach gospodarki odpadami, a tym samym dalszy wzrost opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi ponoszonych przez właścicieli nieruchomości. Ponadto odpady o kodzie 19 05 03 były dotychczas wykorzystywane do rekultywacji składowisk. W przypadku braku możliwości zastosowania ww. odpadów do powyższych celów trzeba je będzie zastąpić innymi, znacznie droższymi w pozyskiwaniu odpadami, co znacząco zwiększy ponoszone przez przedsiębiorstwa nakłady na rekultywację składowisk. Jak dowiedzieliśmy się już w trakcie przygotowywania tego artykułu ministerstwo na szczęście odstąpiło od tego pomysłu.

Poprosiliśmy także ministra o dopuszczenie łącznego transportu odpadów zbieranych selektywnie poprzez umożliwienie gminom posiadającym zaawansowany technologicznie system gospodarowania odpadami komunalnymi samodzielnego ustalania zasad selektywnej zbiórki odpadów pod warunkiem spełnienia unijnych celów w zakresie uzyskania wysokiej jakości recyklingu. Zaproponowaliśmy także gromadzenie oraz transport bioodpadów (zbieranych w oddzielnych workach) łącznie z niesegregowanymi (zmieszanymi) odpadami komunalnymi. Powyższe rozwiązanie umożliwiłoby stosowanie tzw. modelu norweskiego w zakresie zbierania i transportu bioodpadów. Dotychczasowe doświadczenia płynące z wdrożenia pięciopojemnikowego systemu wskazują, że wymóg odrębnego gromadzenia bioodpadów i samodzielnego ich odbioru przez specjalistyczne pojazdy nie zapewnia odpowiedniej efektywności gminnych systemów gospodarowania odpadami komunalnymi oraz jest przyczyną istotnego wzrostu kosztów gospodarki odpadami.

Wśród pozostałych postulatów były takie jak uwzględnienie możliwości wykorzystania na składowiskach odpadów o kodzie ex 20 01 99, czyli popiołów z palenisk domowych, wprowadzenie listy opakowań poddawanych recyklingowi i zastosowanie na każdym wprowadzanym na rynek opakowaniu oznaczeń/informacji dla konsumentów, do jakiego pojemnika należy wrzucić dany odpad; stworzenie warunków prawnych, które spowodują pojawienie się na rynku polskim odpowiednich produktów bankowo-ubezpieczeniowych/gwarancji ubezpieczeniowych umożliwiających transgraniczne przemieszczanie odpadów z Polski za granicę oraz o skrócenie z okresu trzech miesięcy do jednego miesiąca procedury notyfikacji na wywóz odpadów do unieszkodliwienia lub termicznego przekształcenia w krajach Unii Europejskiej. Poprosiliśmy też o rozszerzenie kompetencji mandatowych straży gminnej poprzez umożliwienie zatrzymywania i kontrolowania stanu porządkowego pojazdów wyjeżdzających z budów na drogi publiczne. Mając na względzie ochronę powietrza w gminach, wnieśliśmy także o doprecyzowanie zapisów ustawy o u.c.p.g., umożliwiających wprowadzenie w gminnych regulaminach obowiązku zmywania dróg i pieszych ciągów komunikacyjnych.

W trakcie dyskusji branży sektora samorządowego nie zabrakło, oczywiście, wniosku o dopuszczenie realizacji zamówień w modelu in house w gospodarce odpadami komunalnymi, z wyłączeniem stosowania przepisów ustawy Prawo zamówień publicznych. Po niespełna dwóch miesiącach funkcjonowania Bazy danych o produktach i opakowaniach oraz gospodarce odpadami zgłosiliśmy do ministra prośbę o wprowadzenie ustawowo dopuszczalnych różnic pomiarowych tonażu przekazywanych odpadów.

Liczba zgłoszonych podczas spotkania postulatów ukazała, jak wiele trudnych zadań stoi przed naszą branżą i jak wiele czynników wpływa na jej kondycję. Dlatego wyrażamy ogromną nadzieję, że nasze stanowisko spotka się ze zrozumieniem Ministerstwa Klimatu, czego sobie i Państwu życzę.

Tomasz Uciński

prezes Zarządu Krajowej Izby Gospodarki Odpadami